EX JURYVERSLAG

Jury:

We hebben gekeken naar een 'normaal Nederlands gezin', toch? Kinderen, ruzies, relaties, trouw, ontrouw en natuurlijk de BBQ!!

Als jury hadden we een héél mooi woord waarmee we ons gevoel over Ex konden omschrijven: DRUK.

Enorm gelachen; kritische noot: een paracetamol of ander pilletje om rust in te bouwen.

Juryvoorzitter Claire Swyzen:

Ex deelt met een aantal andere voorstellingen uit het festival een aantal thema's en vormen: het familieleven, de relatie tussen man een vrouw als koppel, het conversatiestuk, de al dan niet komische strijd om posities (die zich manifesteert in dialoog). Ex slaagt er echter niet om inhoudelijk of vormelijk over de hele lijn te boeien. De theatraliteit van Ex (of de afwezigheid daarvan) is problematisch.

De tekst van Carver heeft onmiskenbaar potentieel om er niet alleen een komedie van te maken, maar ook een bij momenten pijnlijk en ontroerend 'herkenbaar' portret van koppels. Het weinig geïnspireerde realisme en de 'vlotheid' van de acteurs werken in combinatie met de sneltreinvaart van de voorstelling helaas niet prikkelend. De mise-en-scène van Ex laat toeschouwer, spelers en verhaal weinig ademruimte. De acteurs zijn druk doend en hollen zo voorbij aan waar theater om draait: het nu-moment van een live-ervaring aangrijpen. De acteurs tonen weinig bewustzijn van zichzelf, van mekaar ('samenspel'), van het publiek en zelfs van het verhaal. Het probleem ligt misschien bij de regie, die een vreemd gevoel voor proportie hanteert. Niet dat harmonie het criterium bij uitstek is, maar wanneer men voor uitvergroting kiest en voor een focus die niet voor de hand ligt, dan moeten die keuzes wel consequent zijn en moeten ze werken. Het geheel geeft de indruk dat de gemaakte keuzes doordachter hadden gekund.

Of hadden de makers juist een welomlijnd en interessant concept voor ogen, maar zijn ze er niet in geslaagd om dat te vertalen naar een adequate uitvoering? Bijvoorbeeld een grotesk portret van het burgerleven? Kwam daar misschien de in het theater onvermijdelijke 'slechte avond' bovenop, het soort avond - theater is nu eenmaal vluchtig - waarbij de spelers de voorstelling al spelende ervaren als iets dat men niet in de hand heeft, waarin alles mis loopt of iedereen naast elkaar speelt en elke handeling naast de kwestie wordt, kortom de nachtmerrie van elke acteur en regisseur? Het overkomt iedere theatergroep wel eens. Los daarvan roepen bepaalde keuzes vragen op. Het centrale element van de tekst lijkt het portret van een 'rijp' koppel te zijn. Het portret is ontluisterend en naar het einde toe verrassend optimistisch. Het familieleven en het gevoelsleven van het koppel is allesbehalve geromantiseerd: ze ergeren zich aan elkaar en hun kinderen, tonen weinig interesse voor elkaar en gaan op cynische wijze om met een nog pril koppel en andere mensen die daarmee te maken hebben. Terwijl heel het stuk de indruk geeft dat het koppel doodgebloed is, haalt de eindscène die indruk onderuit wanneer een onverwachte verstandhouding en een gevoel van saamhorigheid aan de oppervlakte komen. De 'verloren onschuld' van het koppel-op-leeftijd blijkt alleen maar een meer volwassen (in positieve zin) versie te zijn van het ideaalbeeld van een koppel. Of anders gezegd: kibbelen en vitten horen er nu eenmaal bij en hoeven geen probleem te vormen; een relatie die lang duurt is nu eenmaal onvolkomen, maar is ze daarom minder waard? De acteurs slagen erin om die onvermoede intimiteit plots tevoorschijn te halen. De mise-en-scène maakt echter een aantal keuzes waardoor de aandacht helemaal van het gevoelsleven van het koppel wordt afgeleid. De focus van de regie en de tekstzegging staan niet ten dienste van dit centrale verhaal. De spelende kinderen eisen de aandacht op. Een poging om de irritatie van de ouders bij het publiek voelbaar te maken? Dat uitvergrote spel-op-de-achtergrond levert vooral grappige momenten op, wat niet wegneemt dat de verhoudingen niet lijken te kloppen. De ouders - om wie het tenslotte toch draait? - raffelen hun tekst: luisteren ze als acteur en als personage wel naar elkaar? Is het een poging om bij het publiek het gevoel van oppervlakkigheid en onverschilligheid op te wekken dat we vaststellen bij het koppel. Als dit al de intentie van de makers is, dan valt daar zeker iets voor te zeggen. Ook onduidelijk is of men nu naar realisme streeft of niet. Wil men met het toneelbeeld de illusie van een burgerlijke achtertuin creëren? Dan is namaakgras wel nogal kunstmatig. Of is het plastic gras juist bedoeld als metafoor voor het fake, het gebrek aan oprechtheid in hun relatie? Maar waarom dan echte worsten echt gaan halen in de coulissen?

Wat wil de ploeg van Ex vertellen en teweegbrengen? Zowel de humor als de problematiek van menselijke relaties hebben ze op vele momenten weten te brengen. Door zichzelf en het publiek wat meer tijd te gunnen, zouden ze deze lijnen tot heuse troeven van de voorstelling kunnen maken.